با رژیم بدون گلوتن آشنا شوید - وبلاگ بروز

به گزارش وبلاگ بروز، احتمالا با شنیدن کلمه رژیم چیزی که در فکر بسیاری از افراد تداعی می گردد، غذا نخوردن است و رشته ای از مفاهیم مربوط به تناسب اندام و زیبایی، لاغری و داشتن جسمی متوازن تر. شاید برخی ها هم این را بدانند که یک سری از رژیم ها به وسیله افراد مبتلا به بیماری های خاصی گرفته می شوند تا بتوانند مقدار عوامل تهدیدنماینده و تاثیرگذار بر کیفیت زندگی شان را کنترل نمایند. به عنوان مثال بیماری هایی مثل قندخون و کلسترول را در نظر بگیرید.

آنچه را که ما وارد بدنمان می کنیم طی فرایندی تبدیل به انرژی می گردد تا بتوانیم به زندگی مان ادامه بدهیم. در واقع کارکرد اصلی غذا برای انسان و موجودات دیگر یاری به ادامه بقاست. اما غذا همان میزان که زندگی بخش است، می تواند عامل تهدیدکننده زندگی هم باشد و نتیجه واکنش آن و بخش هایی از بدن ما بروز مسائل و ناخوشی هایی موقتی یا مزمن گردد.

بیمار ی های دستگاه گوارش انسان هم زیاد و فرق دارد و بسیاری شان برای خیلی از ما ناشناخته اند. به شکلی که هیچوقت نامشان هم به گوشمان نخورده است. در این بین اما نام بیماری سلیاک، گلوتن و رژیم بدون گلوتن چند سالی است بیشتر شنیده می گردد.

سلیاک بیماری ای است که به صورت مزمن زندگی فرد را دچار اختلال می نماید و تشخیص آن به علت سناریوهای مختلفی که برای اشخاص پدید می آورد مشکل است. با بیش از 200 نوع علامت مختلف و شباهت به بیماری های دیگر، بدون امکان پیشگیری و درمان قطعی، زندگی بیماران مبتلا به سلیاک به نظر رنگی خاکستری دارد.

اما خبر خوش لابه لای همه این واقعیت های تلخ، اینست که حذف گلوتن از رژیم غذایی، به تدریج بیماران را آسوده می نماید و علایم ناراحتی شان حذف می گردد. در نتیجه، بسیاری از روندهای زندگی روزانه را می توان به حالت عادی برگرداند و از غذا لذت برد.

رژیم بدون گلوتن برای چه کسانی مناسب است؟

رژیم بدون گلوتن این روزها تبدیل به ترندی داغ شده است، علاوه بر افرادی که بیماری سلیاک برایشان تشخیص داده می گردد، آنهایی که نسبت به مصرف گندم حساسیت دارند یا کسانی که دچار عدم تحمل گلوتن هستند؛ افراد سالم هم این رژیم را به دلایلی مثل زیبایی و تناسب اندام دنبال می کنند.

البته سه دسته اولی که نام بردیم باید از رژیم بدون گلوتن پیروی کنند. گلوتن، پروتئین اصلی در دانه های گندم، چاودار و جو بوده و ماده ای است که در صورت ابتلا به سلیاک و حساسیت به آن، سیستم ایمنی بدن را تحریک می نماید.

در واقع، اتفاقی که برای بیماران سلیاکی می افتد این است که بعد از مصرف غذاهای حاوی گلوتن، گلوتن به پوشش روده کوچک حمله می نماید. این بیماری ارثی است و برترین راه کنترل علائم بیماری سلیاک، اجتناب از مصرف گلوتن است.

چگ کردن موادغذایی از نظر دارا بودن گلوتن در این رژیم مهم است.

اما گلوتن در بسیاری از غذاها، از جمله غذاهایی که انتظار ندارید، وجود دارد و اجتناب از مصرف آن بسیار سخت است. بدست آوردن اطلاعات و اجرا کردن رژیم غذایی بدون گلوتن تقریبا از رژیم های دیگر سخت تر است.

بیشتر افراد به خاطر درمان بیماری های گوارشی مرتبط با مصرف گلوتن، از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی می کنند. بیماری سلیاک، شناخته شده ترین و از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش است که فرد مبتلا به آن احتیاجمند رژیم غذایی بدون گلوتن است. این بیماری می تواند منجر به سوءتغذیه، کم خونی، پوکی استخوان و بسیاری از مسائل جسمی دیگر گردد.

با این حال کافی است مواد غذایی حاوی گلوتن را بشناسید و با برچسب گذاری مواد غذایی آشنا شوید تا میزان گلوتن دریافتی بدنتان را کنترل کنید.

چرا تا قبل از تشخیص قطعی سلیاک، باید گلوتن بخوریم؟

توصیه پزشکان این است که برای دقیق بودن نتیجه آزمایش، افراد قبل از آزمایش تشخیص بیماری سلیاک، رژیم بدون گلوتن را آغاز نکنند و همچنان تا چند هفته گلوتن را در برنامه رژیم غذایی خود داشته باشند.

در آزمایش خونی که از افراد مشکوک به سلیاک گرفته می گردد، وجود آنتی بادی های خاص در خون آنالیز می گردد و اگر اثبات شد که این آنتی بادی ها وجود دارند، آنگاه برای اطمینان بیوپسی هم گرفته می گردد. با توجه به زمان بر بودن کل این فرایند، دستکم 6 هفته باید به خوردن غذاهای حاوی گلوتن ادامه داد.

فهرستی از غذاهای حاوی گلوتن

هر غذایی که حاوی گندم، جو یا چاودار باشد دارای گلوتن است و این بدان معنی است که باید از نان معمولی، پاستا، کیک، کلوچه و بیشتر غلات اجتناب کنید.

معمولا در بیشتر غذاها، به علت ارزش غذایی و سایر ویژگی های خاص، از دانه های غلات که حاوی گلوتن هستند استفاده می گردد. به عنوان مثال، خاصیت ارتجاعی و بافت دلپذیر نان گندم از گلوتن به دست می آید. همینطور به علت وجود پروتئین گلوتن است که کیک و پاستا به هم می چسبند و خرد نمی شوند.

با این حال، نان، غلات و ماکارونی تنها بخشی از غذاهای حاوی گلوتن را تشکیل می دهند. زیرا گلوتن عنصری است که در بسیاری از محصولات غذایی فراوری شده وجود دارد.

میوه و سبزیجات تازه از منابع غذایی مهم بدون گلوتن است.

مثلا بعضی از سوپ های آماده حاوی گلوتن هستند، البته نه با این نام؛ بلکه به صورت مواد غلظت دهنده سوپ. به این ترتیب، برای فراوریکنندگان و رستوران دارها قاطی کردن خامه داخل سوپ های آماده راحت تر خواهد شد.

همینطور به عنوان نمونه، می توان از مالت جو نام برد که اغلب به عنوان شیرین کننده در آب نبات و کلوچه نیز استفاده می گردد.

برچسب های مواد غذایی و گلوتن پنهان

گفتیم که فراوریگنندگان غذاهای فراوری شده، گلوتن را با اسامی مختلفی لابه لای فهرست مواد تشکیل دهنده غذاها جای می دهند. مثلا قوطی سوپ ممکن است حاوی نشاسته باشد که همان گلوتن پنهان است، یا آب نبات های دارای طعم دهنده طبیعی هم ممکن است حاوی گلوتن باشند.

ظاهرا گلوتن همه جا هست و از آن خلاصی نداریم. پس چه باید کرد؟ مهم ترین نکته درباره بیماری های مرتبط با گلوتن شناخت غذاهای حاوی گلوتن پنهان و آشکار است.

جالب است بدانید که سازمان غذا و داروی ایالات متحده الزامی برای تعیین کردن وجود گلوتن روی برچسب های مواد غذایی ندارد. اما فراوریکنندگان می توانند به طور داوطلبانه و در راستای قوانین، با استفاده از برچسب هایی در مورد غذاهای فاقد گلوتن اطلاع رسانی کنند.

در کشور ما ایران هم سازمان غذا و دارو در دستورالعمل اجرایی حداقل ضوابط برچسب گذاری فراورده های غذایی و آشامیدنی که سال 1393 منتشر شده اظهار می نماید:

6-2-7 فرآورده های عاری از گلوتن

افراد مبتلا به بیماری سیلیاک باید از فراورده های عاری از گلوتن استفاده کنند، لذا چنانچه فرآورده ای ویژه افراد سلیاکی فراوری می گردد باید عبارت عاری از گلوتن روی آن درج گردد

غذایی که برچسب بدون گلوتن می خورد، نباید حاوی هیچ یک از انواع گندم، چاودار، جو و یا هرگونه غلات باشد. همینطور باید در نظر داشت که در غذای دارای برچسب بدون گلوتن، استفاده از مشتقات غلات هم ممنوع است، مگر این که میزان آن کمتر از 20 واحد بر میلیون باشد.

بسیاری از شرکت ها برچسب بدون گلوتن را پشت محصولاتشان درج می کنند.

بسیاری از شرکت ها برای راحت تر کردن کار شناسایی محصولات فاقد گلوتن خود روش دیگری دارند. در این روش از برچسب های پررنگی که عبارت بدون گلوتن بر روی آن حک شده یا نمادی استفاده می کنند که غذا را به این صورت تعریف می نماید.

محبوبیت روزافزون رژیم غذایی بدون گلوتن باعث شده تا فراوریکنندگان کوچک و بزرگ صنعتی هم رو به فراوری محصولات بدون گلوتن بیاورند و آنها را در فروشگاه های مختلف عرضه کنند. بنابراین خوب است برندهای بدون گلوتن را بشناسید.

چگونه یک رژیم بدون گلوتن را آغاز کنید؟

در ادامه برای به حداقل رساندن خطا در مورد رژیم بدون گلوتن، به خصوص زمانی که بدنتان به این رژیم عادت نموده و همینطور برای افزودن مواد غذایی تازه به رژیم خود و بهره گیری از مواد مغذی بیشتر، با توضیحاتی همراه شما هستیم.

توجه داشته باشید که در کالاهای بسته بندی شده، نسبت به غذاهای تازه و کامل، ویتامین و مواد معدنی کمتری وجود دارد.

همینطور پیروی از رژیم بدون گلوتن برای کاهش علائم و نشانه های بیماری سلیاک و سایر شرایط خاصی که به سبب مصرف گلوتن ایجاد می گردد ضروری است. پس چاره این است که فهرستی از موادغذایی بدون گلوتن را برای تغذیه خود تهیه کنید.

غذاهای بدون گلوتنی که باید در فهرست غذای خود داشته باشید

می دانیم که تغییر در رژیم غذایی کار راحتی نیست، به خصوص اگر به معنی دست کشیدن از خوردن غذاهای مورد علاقه یا تغییر دادن سبک آشپزی باشد. انطباق با رژیم غذایی تازه احتیاجمند گذر زمان است و تازه، پیدا کردن دستورهای غذایی تازهی که با شرایط بدن منطبق باشد هم زمان بر است.

در ادامه فهرستی از غذاهای مطمئن و بدون گلوتن را مشاهده می کنید.

• تمام میوه ها و سبزیجات تازه برای مصرف در رژیم غذایی بدون گلوتن بی خطر هستند (البته در صورتی که میوه یا سبزی قبلا بسته بندی شده باشد باید احتیاط کرد.)
• گوشت گاو، مرغ و غذاهای دریایی تا زمانی که افزودنی نداشته باشند، قابل مصرف هستند.

فهرستی از غذاهای بدون گلوتن شامل میوه و سبزیجات، گوشت ، برنج و سیب زمینی می گردد.

• برنج و کینوآ هر دو جایگزین های خوبی برای نشاسته هستند که می توانید آنها را به رژیم غذایی خودتان اضافه کنید. البته باید از فاقد مواد افزودنی بودنشان اطمینان پیدا کنید.
• سیب زمینی هم می تواند انتخاب خوبی باشد، اگر چه باید مراقب طرز تهیه و پخت آن باشید.

برای آسان تر کردن پیروی از رژیم بدون گلوتن، می توانید از اپلیکیشن های موبایلی مثل سلیاک و همزیستی با سلیاک بهره ببرید. این اپ ها به شما در مورد بیماری سلیاک، دستورهای غذایی فاقد گلوتن و محصولات حاوی گلوتن یاری می کنند.

رعایت رژیم فاقد گلوتن در منزل ساده نیست چه برسد به زمانی که می خواهید بیرون از خانه غذا بخورید. اگر فکر می کنید ممکن است در مهمانی ها هم غذای آماده شده به میزان کافی برای شما مناسب نباشد، غذای خود را به همراه داشته باشید.

از خوردن گلوتن حتی به میزان ناچیز اجتناب کنید

حتی بعد از اقدام به پیروی از رژیم بدون گلوتن هم شاید گاهی کنترل اوضاع از دستتان خارج گردد و به هر نحوی مقادیر ناچیز گلوتن به بدنتان برسد (مثلا دوستتان به شما بیسکویتی را تعارف می نماید و حواستان به چک کردن مواد اولیه اش نیست).

در این حالت، با وجودی که در رژیم هستید، بدنتان مانند گذشته به گلوتن واکنش نشان می دهد یا حتی علائم تازهی در بدنتان ظاهر می گردد که انتظارشان را ندارید.

به عنوان مثال می توان از ناراحتی گوارشی و خستگی نام برد. متأسفانه، این امر پس از قرار گرفتن در معرض گلوتن بسیار رایج است و شاید چندین روز یا بیشتر طول بکشد تا دوباره احساس کنید که خودتان هستید.

بعضی از افراد نسبت به گلوتن حساسیت بیشتری دارند و باید بیشتر مراقب باشند. این افراد بایستی هر عامل غذایی را که باعث بروز این حساسیت غذایی می گردد از زندگی خود حذف کنند. در ادامه، پیشنهاداتی کاربردی برای مدیریت آشپزی و تهیه غذای بدون گلوتن در منزل را می خوانید.

خوردن گلوتن حتی به میزان ناچیز باعث بروز علایم ناراحت کننده گوارشی می گردد.

پیشنهادهایی برای تهیه غذای بدون گلوتن در خانه

• ضروری است در مورد پخت غذای مورد احتیاجتان تصمیم بگیرید، اینکه قرار است همه اعضای خانواده از غذای بدون گلوتن استفاده کنند یا صرفا غذای شما بدون گلوتن باشد، مهم است. اگر تصمیم شما همراهی با اعضای خانواده در هنگام صرف وعده های غذایی است، آشپزخانه مشترک را به گونه ای تنظیم کنید که در غذای گلوتن دار سایر اعضای خانواده شریک نشوید.
• غذاها و مواد گلوتن دار را از آشپزخانه حذف کنید (در صورت لزوم، قسمتی از آشپزخانه را به نگهداری موادغذایی مورد احتیاج خودتان اختصاص بدهید، طوری که با غذای سایر اعضای خانواده قاطی نگردد).
• ابزارهای آشپزی و وسایل آشپزخانه را خوب بشویید تا از بقایای احتمالی دانه های گلوتن در امان بمانید.
• در سایر بخش های خانه خود، از جمله حمام از شامپو، نرم کننده، خمیردندان و لوازم آرایش بدون گلوتن بهره ببرید. در محل کار هم دقت داشته باشید که ممکن است بعضی لوازم دکور دیواری و صنایع دستی حاوی گلوتن باشند.
• هنگام صرف غذا و خوردن غذاهایی که به وسیله یکی از دوستان یا اعضای خانواده تهیه شده است، توجه لازم را به مواد اولیه مصرفی داشته باشید.
• اگر بعد از خوردن غذا دچار ناراحتی گوارشی شدید، از پزشک خود بخواهید که برای آنالیز بیشتر، شما را به متخصص گوارش ارجاع دهد. در بعضی موارد، ممکن است بیماری های بالقوه دیگری بروز پیدا نموده باشند.
• محصولات بسته بندی شده دارای گواهینامه فاقد گلوتن را خریداری کنید که مهر نهاد گواهی کننده مستقل (سازمان غذا و داروی ایران) را دارند. عبارت بدون گلوتن باید به وضوح روی برچسب محصول چاپ گردد.

سخن آخر

با توجه به چیزهایی که گفتیم، شاید دنبال کردن رژیم غذایی بدون گلوتن به نظرتان کار سختی برسد، اما در واقعیت اینگونه نیست. پایبندی کامل به غذاهای بدون گلوتنی مانند میوه های تازه، سبزیجات، گوشت، مرغ و ماهی روش خوبی برای آغاز این رژیم است.

به طور کلی، لازمه آغاز رژیم غذایی بدون گلوتن و ادامه دادن آن این است که نسبت به آنچه در غذای شما وجود دارد و نحوه فراوریش مطلع شوید. باور داشته باشید همه مطالعاتی که در راستای کوشش برای حفظ سلامت خود انجام می دهید بسیار ارزشمند است.