مروری بر نبردهای زمینی جنگ ایران و عراق - وبلاگ بروز

به گزارش وبلاگ بروز، اطلس جنگ ایران و عراق با موضوع فشرده نبردهای زمینی 31 شهریور 1359 تا 29 مرداد 1367، اولین جلد از اطلس های جنگ ایران و عراق است که چهارمین چاپ آن با تجدیدنظر و اصلاحات به تازگی با طرح محسن رشید و فراوری حسن درّی از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به چاپ رسیده است.

برای تهیه این مجموعه، از دستاوردهای دو بخش از پروژه های مرکز بهره گرفته شده است؛ الف) پروژه های عام مرکز شامل پروژه جمع آوری و تجزیه و تحلیل اسناد مکتوب، پروژه جمع آوری و بازسازی کالک های عملیاتی، پروژه احیای منابع صوتی، کتاب های گزیده اسناد عملیاتی، کتاب های سیری در جنگ ایران و عراق و مجموعه کتاب های روزشمار جنگ ایران و عراق. ب) پروژه های اختصاصی که با عنوان پروژه های پشتیبانی اطلس شناخته می شوند که عبارتند از: پروژه تهیه آلبوم کالک، پروژه رقومی کردن نقشه های مرز ایران و عراق با مقیاس های مختلف به یاری نرم افزارهای GIS، پروژه تجزیه و تحلیل اسناد دوران زمینه سازی جنگ، پروژه استخراج و تحلیل داده ها و آمار و اطلاعات مربوط به رشد و انهدام ارتش عراق، پروژه استخراج آمار و اطلاعات استعداد خودی در نبردهای عظیم و محدود و پروژه تهیه گزارش های اجمالی از 38 نبرد گسترده رزمندگان ایران.

در این کتاب، هشت سال جنگ ایران و عراق و وقایع نوزده ماهه قبل از آغاز رسمی جنگ، همراه با آمار، تصاویر و نقشه ها ارائه شده و سعی شده هر صفحه از کتاب، یک موضوع کامل را دربرگیرد. این اطلس دارای هفت فصل است که در چهار فصل آن زمین و در سه فصل دیگر زمان محور قرار گرفته است. از نگاهی دیگر، دو فصل از این کتاب نشان دهنده ابتکار عمل عراق و پنج فصل آن بیان کننده ابتکار عمل ایران در جنگ است.

فصل اول، به موضوع پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز تجاوزات ارتش عراق شامل سیر تجاوزات مرزی ارتش عراق قبل از آغاز رسمی جنگ و هجوم سراسری ارتش عراق و اشغال مناطق مرزی ایران می پردازد. فصل دوم به تشریح دوران بازیابی قوای مسلح ایران شامل تجربه عملیات های ناپیروز در چهارماهه اول جنگ و دوران کسب اعتماد به نفس نیروهای مردمی-انقلابی و اجرای چند عملیات پیروز اختصاص دارد.

در فصل سوم، آزادسازی سرزمین های جنوبی شامل عملیات های شکستن حصر آبادان، آزادسازی بستان و غرب دزفول و فتح خرمشهر و در فصل چهارم، آزادسازی سرزمین های شمالی و میانی شامل نبردهای خودی برای آزادسازی سرزمین هایی که در استان های ایلام، کرمانشاه و کردستان در اشغال دشمن باقی مانده بود، مورد آنالیز قرار گرفته است.

موضوع محوری پنجمین فصل کتاب، تعقیب دشمن در جبهه جنوبی شامل نبردهایی است که در جبهه جنوبی با هدف تهدید بصره، برای کسب موقعیت برتر و خاتمه شرافتمندانه جنگ به اجرا درآمد و با عملیات کربلای 5 و تصویب قطعنامه 598 به نتیجه رسید.

تعقیب دشمن در جبهه شمالی شامل تغییر استراتژی خودی از عملیات در جبهه جنوب به عملیات در جبهه شمال غرب و فراز و نشیب های جنگ در این جبهه، محور مباحث ششمین فصل کتاب است و فصل خاتمهی کتاب نیز به موضوعاتی همچون خاتمه جنگ، حمله عراق به کویت شامل ابتکار عمل عراق در خاتمه جنگ، به دست دریافت مجدد ابتکار عمل توسط قوای خودی و حمله عراق به کویت می پردازد.

آنالیز امکان خاتمه دادن به جنگ پس از آزادسازی خرمشهر

در بخشی از این کتاب می خوانیم: پس از آزادسازی خرمشهر، امکان خاتمه دادن به جنگ آنالیز شد. مسلما خاتمه دادن به جنگ بدون تحقق یافتن حقوق ایران، مقبول نبود و برای تحقق این حقوق، دو راه متصور بود: ادامه دادن به جنگ یا مذاکره. اقدام دیپلماتیک برای خاتمه دادن به جنگ به گونه ای که حقوق مسلم ایران اعاده و روایت گردد، با توجه به مواضع عراق و حامیانش، افق روشنی نداشت. در آن هنگام هنوز 2500 کیلومترمربع از مناطق مرزی ایران در اشغال بود و عراق درنظر داشت در صورت آغاز مذاکرات صلح، با در اختیار داشتن این مناطق، خواسته های خود را بر ایران تحمیل کند تا آنچه را که نتوانسته بود به وسیله جنگ تصاحب کند، با مذاکره به گونه ای رسمی به چنگ آورد. از سوی دیگر، ارتش عراق اگرچه از نظر روحیه و حیثیت لطمه هایی جبران ناپذیر دیده بود، لیکن یگان های خود را بازسازی نموده و بلکه توانی بیش از آغاز جنگ فراهم ساخته بود و با توجه به وجود روحیه توسعه طلبی در رهبران این کشور که حتی با توسل به زور درصدد تغییر موقعیت ژئوپلیتیک عراق بودند، احتمال می رفت ارتش عراق پس از تجدید قوا، بار دیگر به ایران لشکرکشی کند. بنابراین، حکومت عراق همچنان تهدیدی جدی علیه ایران شناخته می شد.

نخستین چاپ اطلس جنگ ایران و عراق؛ فشرده نبردهای زمینی 31 شهریور 1359 تا 29 مرداد 1367 در 118 صفحه مصور با شمارگان یک هزار نسخه به بهای 65 هزار تومان از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.