وقتی گرانی چوب ، هنر قایق سازی را در سواحل شمال کشور غرق می نماید - وبلاگ بروز

به گزارش وبلاگ بروز، بالارفتن قیمت چوب طی سال های اخیر، هنر قایق سازی که یکی از صنایع دستی اصیل مردان ساحل نشین گلستانی بوده را در دریای فراموشی غرق نموده است.

به گزارش خبرنگار گروه استان های وبلاگ بروز از گرگان، برای ترکمن های ساحل نشین گلستانی که سالهاست معیشت شان با دریا گره خورده، داشتن قایق یکی از ملزومات اصلی زندگی است.

اگر به روستا های ساحلی گلستان سفر کنید اهمیت و نقش این قایق ها در زندگی مردم واضح تر است تا جایی که در حیاط بیشتر خانه ها به جای خودرو یک یا دو قایق پارک شده است، حتی در کوچه و خیابان هم به وفور قایق به چشم می خورد.

در گویش ترکمنی به قایق تایمل گفته میگردد که به معنی ماشین دریاست.

در گذشته های دور ساخت قایق های چوبی یکی از مشاغل پر رونق منطقه و یکی از هنر های دستی مردان ترکمن محسوب می شد. هنری که سینه به سینه از پدران به پسران منتقل شده است.

روش و فنون تایمل یا همان قایق سنتی ترکمن به عنوان یکی از میراث ناملموس فرهنگ ترکمن در سال 96 به ثبت ملی رسیده است.

سری به روستا های ساحلی گلستان زدم تا با هنرمندان این هنر قدیمی گفتگویی داشته باشم، اما آدرس هر قایق سازی را که به من دادند یا درب کارگاهش قفل بزرگی خودنمایی می کرد یا تغییر شغل داده بود و به حرفه دیگری مشغول بود.

در نهایت به روستای خواجه نفس و به سراغ ناصر قرجه رفتیم، تنها قایق ساز منطقه که همچنان صدای چکش هایی که با آن میخ ها و تخته ها را برای ساخت قایق به جان هم پیوند می دهد به گوش می رسد.

کارگاهش در جوار حیاط خانه اش واقع شده است، تجهیزاتی به روز برای برش و شکل دهی به چوب در گوشه و کنار کارگاه به چشم می خورد.

اسکلت قایقی به طول 14 متر هم در وسط کارگاه خودنمایی می نماید که شاگردان اقای قرجه مشغول کار بروی آن هستند.

در ورودی کارگاه عکسی سیاه و سفید و قدیمی نظاره گر گفتگوی ما بود، ناصر قرجه گفت: این عکس مربوط به پدرم است، قایق سازی شغل خانوادگی ما بوده و من از 10 سالگی کنار پدرم این حرفه را دنبال می کردم، بعد از فوت پدرم هم این حرفه را ادامه دادم و حالا 15 سال است که به صورت مستقل فعالیت می کنم و سعی می کنم این هنر را به پسرم آموزش دهم.

برایم از نحوه ساخت قایق می گوید، از چوب درخت توت و نراد که قایق ها را با آن می سازد.

قرجه گفت: از چوب درخت توت برای ساخت شاسی قایق و از چوب درخت نراد برای ساخت بدنه قایق استفاده می کنیم، قبل از آغاز به ساخت قایق چوب ها را زیر نور آفتاب تابستان خشک می کنیم تا رطوبتی نداشته باشند، بعد آن ها را برش می دهیم.

او ادامه داد: برای ساخت قایق در مرحله اول شاسی ها را درست می کنیم، بعد شاسی ها را کنار یکدیگر قرار می دهیم و چوب های برش خورده را برروی شاسی ها با میخ نصب می کنیم.

رجه گفت: وقتی تخته ها روی شاسی ها نصب شد قایق را پشت و رو می کنیم تا ریزه کاری های درون قایق به اتمام برسد، ساخت یک قایق 14 متری حدود 2 هفته زمان می برد.

از مسائل ساخت قایق از او پرسیدم، قرجه گفت چوب نراد از کشور روسیه وارد می گردد و هر روز قیمت آن بالاتر می رود، همین موضوع باعث شده قیمت تمام شده قایق ها افزایش زیادی داشته باشد و صیادان توان خرید آن را نداشته باشند.

او ادامه داد: قایق هایی که من درست می کنم مربوط به تعاونی های صید پره اداره شیلات است و صیادان خُرد توان ساخت و سفارش قایق را ندارند.

در همسایگی آقای قرجه یکی از قایق سازان قدیمی زندگی می نماید، آقای چوگان که 20 سال از عمرش را صرف قایق سازی نموده و حالا گران شدن چوب و ادوات قایق سازی او را خانه نشین نموده است.

سری به کارگاهش می زنم، بعد از مدت ها درب کارگاهش را باز می نماید، ابزارآلات مدفون شده در زیر خاک خبر از فراموشی هنری می دهد که روزگاری چشم و چراغ این کارگاه بوده است.

تخته چوبی خاک گرفته ای را از گوشه دیوار بر می دارد و می گوید تا 2 سال گذشته قیمتش متری 300 هزار تومان بود حالا قیمتش رسیده به 8 میلیون و 550 هزار تومان.

پسر آقای چوگان که همپای پدرش روزگاری در این کارگاه مشغول بوده است، می گوید: خشک شدن خلیج گرگان صیادی را در منطقه از رونق انداخته و برای صیادان صرف ندارد که قایق جدیدی تهیه نمایند و بیشترا قایق های قدیمی را تعمیر می نمایند و کار ما هم محدود به تعمیرات قایق در 6 ماه فصل صید شده است.

طلوعیان مدیرکل صمت گلستان در رابطه با حل مسائل مربوط به قایق سازان گفت: اداره کل صنعت معدن و تجارت گلستان آمادگی دارد به افرادی که در حوزه قایق سازی یا صنایع بزرگتر از قایق سازی فعالیت می نمایند مجوز های لازم برای توسعه کار را صادر کند تا اقدام به ساخت واحد های صنعتی نمایند.

او اضافه نمود: زمانی که این واحد ها آغاز به فراوری کردند می توانند به ثبت سفارش اقدام نمایند و احتیاج چوبی شان را رفع نمایند.

طلوعیان در رابطه با تامین چوب کارگاه های سنتی خانگی گفت: کارگاه های خانگی باید پروانه کار داشته باشند ودر غیر این صورت می توانند به وسیله بازرگانانی که چوب وارد می نمایند احتیاج خود را رفع نمایند.

صحبت های مدیرکل صمت گلستان نشان می دهد عزم این اداره برای توسعه واحد های صنعتی استان است، اما عمده سازندگان قایق های چوبی در روستا های گلستان این کار را در کارگاه های خانگی و به شکل سنتی انجام می دهند چراکه تبدیل کارگاه سنتی به صنعتی ضوابط خاصی و هزینه زیادی می طلبد و با این شرایط این هنر اصیل و قدیمی به خاطره ها خواهد پیوست.

باری دیگر سری به کارگاه آقای قرجه می زنم، پسر 10 ساله اش در کنار پدر ایستاده و با دقت چشم به میزان گیری ها دوخته است، عشق و علاقه اش به یادگیری هنر قایق سازی در رفتارش کاملا مشهود است، می گوید: دوست دارم قایق سازی را یاد بگیرم تا مثل پدرم روزی یک قایق ساز معروف شوم.

گرچه هنر قایق سازی این روز ها به لطف پسرانی که ادامه دهنده راه پدر بودند زنده مانده، اما اگر روزی پسری نخواهد این حرفه خانوادگی را ادامه دهد چه بلایی بر سر این هنر قدیمی می آید؟

گزارش از مونا محمدقاسمی

ق