اتصال خزر به خلیج فارس چقدرآب می خورد؟ - وبلاگ بروز

به گزارش وبلاگ بروز، سال هاست که رؤیای اتصال آب های شمال و جنوب ایران، در قالب یک کانال آبی به طول 2هزار کیلومتر مطرح است، کامل ترین مطالعه درباره اتصال دریای خزر در شمال به آب های جنوب ایران را وزارت جهادکشاورزی در سال1376 انجام داده، طرحی 25ساله که همچنان روی کاغذ مانده است.

به گزارش وبلاگ بروز، سال هاست که رؤیای اتصال آب های شمال و جنوب ایران، در قالب یک کانال آبی به طول 2هزار کیلومتر مطرح است، کامل ترین مطالعه درباره اتصال دریای خزر در شمال به آب های جنوب ایران را وزارت جهادکشاورزی در سال1376 انجام داده، طرحی 25ساله که همچنان روی کاغذ مانده است.

در تازه ترین تحول، مرکز پژوهش های مجلس با انتشار یک گزارش تحلیلی تازه، علامت سؤال بزرگی را درباره این طرح مطرح نموده و می گوید: این طرح برای اجرا دست کم 14میلیارد دلار سرمایه گذاری احتیاج دارد.

به نوشته کارشناسان بازوی پژوهشی مجلس، کانال موسوم به ایران رود، به علت ظرفیت شناورهای عبوری، برای ترابری نفتی یا کشتیرانی کانتینری کارایی چندانی نخواهد داشت، ایرادی اساسی که توجیه مالی نهایی طرح را با تردید روبرو می سازد.

از سوی دیگر، نحوه تامین اعتبار هنگفت، برای اجرای این طرح، با توجه به وضع فعلی اقتصاد ایران و افق پیش رو در هاله ای از ابهام قرار گرفته است. ضمن اینکه باید توجه داشت پیامدهای زیست محیطی از دیگر موانع مهم بر سر راه اجرای طرح یادشده است.

بازوی تحقیقاتی مجلس می افزاید: در این طرح باید چالش های ژئوپلیتیک، ازجمله تقسیم کشور به 2بخش شرقی و غربی، احتمال ایجاد وابستگی اعتباری و فناوری به خارج و بعلاوه احتمال ایجاد بعضی چالش ها با همسایگان مورد توجه قرار گیرد. ضمن اینکه تأمین آب کانال یادشده از محل آب های سرزمینی و شیرین سازی آب دریا بسیار چالشی و محل تردید است.

عبور کانال از جهت شرقی

یکی از چالش های اتصال آب های جنوب و شمال ایران به مشخص جهت انتقال مربوط می گردد که جهت غربی دارای طول کوتاه تر است اما ارتفاعات البرز و زاگرس در جهت قرار گرفته است درحالی که جهت شرقی دارای طول بیشتری است اما ارتفاعات کمتر از جهت غربی را شامل می گردد و به همین علت گزینه پیشنهادی جهت شرقی است که از جنوب شرق دریای خزر در استان مازندران آغاز شده و پس از گذر از ارتفاعات البرز و سپس کویرهای شرقی ایران در استان هرمزگان به دریای عمان متصل خواهد شد.

طول این جهت 2هزار کیلومتر و با عرض کف 31و عرض فوقانی 58متر خواهد بود و حداقل عمق هم 4.5متر پیشنهاد شده است که حجم آب مورد احتیاج 500میلیون مترمکعب و حداکثر ظرفیت شناور عبوری 5هزار تن خواهد بود.

فرصت طلایی یا تهدید ملی؟

مدافعان طرح اتصال آب های شمال و جنوب از آن به عنوان یک فرصت طلایی برای چالش آب در ایران مرکزی و استان های درگیر تنش آبی یاد می نمایند اما پیشنهاد شده کسری آب ناشی از تبخیر در جهت انتقال از محل آب های سطحی، سیلاب ها، دریای خزر و دریای عمان و حتی منابع آبی عمیق تامین گردد.

افزون بر این، طبق محاسبات مرکز پژوهش ها، اجرای این طرح 14میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و در برترین حالت 15سال اجرای آن طول خواهد کشید. استدلال دیگر موافقان هم ایجاد یک مزیت نسبی برای ایران در جهت تجارت بین الملل به وسیله حمل ونقل دریایی است به ویژه اینکه در حاشیه دریای خزر 3کشور آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان دسترسی به دریای آزاد ندارند و اگر آب های جنوب و شمال به هم وصل گردد، یک دریچه نو به روی کشور گگردده خواهد شد و می تواند از این محل عایدی ارزی هم داشته باشد.

مرکز پژوهش های مجلس توجیه مالی طرح را با ابهام روبرو می سازد و می گوید: ظرفیت شناورهای عبوری نیز به ابعاد کانال وابسته است که این کار به شدت هزینه های اجرای طرح را افزایش می دهد زیرا حداکثر عمق آبخور شناورهای عبوری یکی از محدودیت های جدی به شمار می رود. علاوه بر هزینه بسیار بالای اجرای طرح و احتمال رخداد بعضی چالش های اجتماعی نمی توان آثار مخرب زیست محیطی ازجمله انتقال آلودگی ها، تغییرات ناخواسته در اکولوژی مبدأ، جهت و مقصد و بعلاوه احتمال آثار منفی بر سفره های آب زیرزمینی را دست کم گرفت.

بازوی تحقیقاتی مجلس اذعان می نماید: به علت محدودیت ظرفیت شناورهای عبوری به اندازه حداکثر 5هزار تن این کانال آبی احتمالی کارایی چندانی برای ترابری نفتی نخواهد داشت به ویژه اینکه مبنای حمل ونقل دریایی در دنیای امروز بر کشتیرانی کانتینری قرار گرفته است و با توجه به حداکثر ظرفیت شناور طرح، این آبراهه برای حمل ونقل های بزرگ مقیاس قابل استفاده نیست و جذب بار را از کشورهای هدف در مقیاس بزرگ به همراه ندارد و توجیه مالی طرح را با مشکل روبرو خواهد نمود.

جهت آبی برای خودمان

طبق این گزارش هرچند ایجاد یک آبراهه بین شمال و جنوب ایران برای حمل ونقل های داخلی قابل بهره برداری است، اما نکته این است که هم اکنون برای حمل ونقل های داخلی، زیرساخت های متنوع ریلی و جاده ای در کشور وجود دارد و سرمایه گذاری های کلانی هم صورت گرفته و ایجاد یک آبراهه با هزینه 14میلیارد دلاری توجیه ندارد ورؤیای توسعه گردشگری در جهت آبراهه با توجه به جهت منتخب و عبور آن از منطقه ها فاقد جمعیت محل تردید است.

از کجا پول بیاوریم؟

مرکز پژوهش های مجلس تأکید می نماید: نحوه تأمین اعتبارات مورد احتیاج برای اجرای طرح به اندازه 14میلیارد دلار بدون شک بزرگ ترین چالش مالی آن خواهد بود. وضع فعلی اقتصاد و افق آن، چالش های بین المللی مالی و تعدد طرح های نیمه تمام در کشور، تأمین اعتبارات لازم را با ابهام روبرو می سازد، ضمن اینکه به علت محدودیت انتقال شناورها هم بازده مالی و برگشت سرمایه هم جای سؤال جدی است.

افزون بر این چالش های بین المللی مالی علیه ایران علاوه بر اینکه حضور سرمایه گذاران بین المللی را با مشکل روبرو می سازد، ممکن است در فرایند انتقال فناوری و تجهیزات مورد احتیاج نیز مشکل ساز گردد.

این نهاد تحقیقاتی وابسته به مجلس هشدار می دهد: از آنجا که آبراه مذکور از منطقه ها کم آب می گذرد، امکان تأمین آب آن از آب های سرزمینی محل تردید است و با توجه به مصارف موجود، خشکسالی و تغییرات اقلیم، بسیار بعید است که آبی برای تأمین آب آبراه موجود باشد.

افزون بر این تامین آب ژرف هم اکنون در کشور به عنوان یک موضوع چالشی مطرح است و دارای عدم قطعیت های بسیار بوده و حجم و کیفیت آن نیز بسیار نامشخص است.

طبق این گزارش، نه تنها درحال حاضر به هیچ عنوان به منابع آب سطحی و ژرف به عنوان منبعی برای تأمین آب آبراه نمی توان نگریست، بلکه تأمین آب آبراه با استفاده از شیرین سازی آب دریای خزر یا دریای عمان با توجه به هزینه های بالای شیرین سازی و حجم بالای آب مورد احتیاج از نظر مالی به صرفه نبوده و چالش های فنی و زیست محیطی را به همراه دارد.